ظاهرا قرار است کم خونی بخشی از نگرانیهای خانوادههای ایرانی باشد، چون طی روزهای گذشته مرتضی صفوی، متخصص تغذیه با اشاره به اینکه کودکان مبتلا به کمخونی یادگیری کمتری دارند و ضریب هوشی این کودکان 5 تا 10 درجه کمتر از حد طبیعی برآورد شده است، به فارس گفت: مطالعات مختلفی در دنیا نشان داده است که سوء تغذیه میزان یادگیری کودکان در مدرسه و موفقیتهای بعدی آنها را در طول دوران زندگی تحتتأثیر قرار میدهد.
این متخصص تغذیه اضافه کرد: کمبود برخی از ریزمغذیها بر توانایی ذهنی مؤثر است؛ از جمله کمبود آهن میتواند در تمام مراحل زندگی سبب کاهش قدرت ادراک و یادگیری شود.
این در حالی است که محققان دانشگاه علوم پزشکی بابل با بررسی میزان ریزمغذی آهن در خون 94 کودک دبستانی در شهر رامسر، اعلام کردند که این بیماری در میان کودکان نیز رو به افزایش است؛
بهطوری که به گفته این محققان، 51 / 8 درصد از کودکان مورد مطالعه در این تحقیق به انواع کم خونی مبتلا بودند که البته25 / 4 درصد از کل موارد کم خونی در آنان از نوع کم خونی فقر آهن بود.
با این حال، طبق بررسی ملی سال 1380 دفتر بهبود تغذیه، کمخونی فقر آهن در کودکان دختر 15 تا 23 ماهه، 7/13 و در کودکان پسر 14 درصد گزارش شد.
این آمار که به گفته کارشناسان وزارت بهداشت در روستاهای کشور به 18 درصد هم میرسد، در دختران 6 ساله، 3 درصد و در پسران در همین گروه سنی 8/3 درصد گزارش شده است. اما متخصصان اطفال در این میان افزایش کمخونی فقر آهن را به عوامل مختلفی نسبت میدهند که مهمترین آنها نامرغوب بودن قطرههای آهن است.
آهنهای بدطعم!
«قطره آهن باید حداقل تا سنین یک سالگی به کودک داده شود؛ در غیراین صورت علاوه بر کمخونی فقر آهن، کودک دچار مشکلات ذهنی و اختلال در رشد و تکامل نیز خواهد شد.»
دکتر مینا ایزدیار، متخصص خون، سرطان و کودکان و عضو هیاتمدیره انجمن تالاسمی ایران با بیان این عبارت و با اشاره به اینکه کمخونی در کودکان ایرانی بهدلیل عدمدریافت کافی قطره آهن در دوران شیرخوارگی است،
به همشهری میگوید: همه مراکز بهداشتی باید بهطور رایگان مولتی ویتامین و قطره آهن را در اختیار خانوادههای شیرخواران بگذارند و پزشکان نیز در این میان باید 10 تا 15 میلی گرم قطره آهن را بهطور روزانه برای این سنین تجویز کنند.
وی در ادامه توضیح میدهد: اما متأسفانه خانوادهها در دادن این قطره به میزان کافی به شیرخوار خود کوتاهی میکنند.دکتر ایزدیار این عدمهمکاری والدین را به عوامل مختلفی نسبت میدهد و میافزاید: اهمیتدادن به باورهای غلطی که قطره آهن را بدطعم و مخرب دندان میدانند، مهمترین معضلی است که گریبان اکثر خانوادهها را گرفته است.
«البته این نکته را نباید نادیده گرفت که شرکتهای داروسازی وظیفه دارند مزه دارویی مثل قطره آهن را بهتر کنند ولی متأسفانه سیستم داروسازی در کشور ما رو به سمت تولید و واردات داروهای نادر رفته و در تولید با کیفیتتر داروهای همهگیری مثل قطره آهن کوتاهی میکند.»
وی با بیان این عبارت تاکید میکند: از میان تمام عوامل مؤثر در بروز کمخونی فقر آهن در سنین کودکی، نامرغوب بودن این داروها مهمترین عامل است، درحالیکه توجه به تولید مرغوب قطره آهن بسیار سختتر از سنتز داروهای پیچیدهتر است.
طبقات مرفه هم درگیرند
اگرچه به گفته کارشناسان وضعیت نامرغوب دارویی، از مهمترین عوامل سیر رو به رشد فقر آهن در کشور است، با این حال نکته دیگری که در این میان باز هم مهم تلقی میشود، نقش سطح اقتصادی خانوادهها برای دستیابی به موادغذایی حاوی آهن کافی است.
دکتر ربابه شیخالاسلام، متخصص اپیدمیولوژی تغذیه و رئیس سابق دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت در این رابطه میگوید: متأسفانه سیاست قیمتگذاری بر محصولات غذایی در کشور ما تابع هیچ قانونی نیست؛
بهطوریکه نان محصول ارزانی است ولی در مقابل گوشت که سرشار از آهن قابل جذب است، فقط برای عده محدودی از مردم قابل دسترس شده است.
این کارشناس خاطرنشان میکند: نتیجه این نابرابری هم افزایش فقر آهن بهخصوص در کودکان ایرانی است، اما ظاهرا طبقات مرفه نیز از این امر مستثنی نیستند چون به گفته دکتر ایزدیار در خیلی از طبقات مرفه جامعه نیز با وجود افزایش وزن، شاهد افزایش فقر آهن هستیم.
وی میافزاید: در این خانوادهها علاوه بر اینکه تغذیه اصولی رعایت نمیشود، حتی درصورت وجود فقر آهن نیز به درمان و میزان قرص تجویز شده برای جبران این کمخونی در کودکان توجهی نمیشود.
با وجود این اگر از تغذیه ناکافی و نامناسب هم بگذریم، مسئله مهم دیگری که متخصصان اطفال به آن اذعان میکنند بیماریهایی است که کودکان اغلب به آنها دچار شده و در نتیجه به کمخونی مبتلا میشوند؛
بهطوری که به گفته دکتر ایزدیار اگر کودکی مشکل گوارشی یا انعقادی داشته باشد و بهدنبال آن دچار خونریزی شود، همین یکی از علل از دست رفتن آهن خون است. وی با اشاره به اینکه در خیلی از موارد نیز عفونتهای رودهای منجر به فقر آهن در کودکان میشود، این عفونتها را عفونتهای شایعی میداند که به راحتی بین کودکان منتقل میشوند.
کودهای غیراستاندارد
اما نکته دیگری که منجر به افزایش فقر آهن در میان کودکان شده ولی ظاهرا به آن توجه جدی نمیشود، استفاده از کود در فصول کشاورزی است.«متأسفانه در کشور ما در فصول کشاورزی به جای استفاده از کود میکرو که حاوی ریزمغذیهاست از کود نیتراته استفاده میشود.
این کود منجر به تهی شدن خاک از ریزمغذیها خواهد شد و با تاثیر روی محصولات کشاورزی منجر به ایجاد فقر آهن در انسانها میشود.»
دکتر شیخالاسلام با بیان این عبارت تصریح میکند: وزارت بهداشت برنامههای مختلفی را برای کاهش این مشکلات درنظر گرفته از جمله اجرای طرح آهنیاری دختران مدارس که خوشبختانه در حال اجرا شدن است ولی آنطور که از ظاهر امر پیداست متأسفانه طرحهای دیگر این وزارتخانه از جمله غنیسازی آرد و نان با آهن و اسیدفولیک و... با شدت و حدت اولیه پیش نمیروند.